Περιγραφή
Στην καρδιά της σοφίας του Επίκτητου βρίσκεται η ιδέα ότι η πραγματική ελευθερία δεν προέρχεται από τις εξωτερικές συνθήκες ή τις υλικές καταστάσεις, αλλά από την εσωτερική δύναμη και αυτοκυριαρχία. ‘Κανείς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος αν δεν είναι κύριος του εαυτού του’, μας λέει, υπενθυμίζοντας ότι η ελευθερία αρχίζει από την εσωτερική μας κατάσταση. Αυτό σημαίνει τον έλεγχο των παθών μας, των επιθυμιών, και των φόβων μας, αντικαθιστώντας τα με αυτογνωσία, συνειδητότητα και ηρεμία. Μέσα από την πειθαρχία και την προσωπική ανάπτυξη, επιτυγχάνουμε μια κατάσταση όπου οι εξωτερικές συνθήκες δε μας επηρεάζουν πλέον αρνητικά, αλλά αντίθετα, μπορούμε να ζούμε με ειρήνη και αρμονία με τον περιβάλλοντα κόσμο. Η ελευθερία, σύμφωνα με τον Επίκτητο, είναι λοιπόν ένα εσωτερικό κατόρθωμα, μια κατάκτηση της ψυχής που ξεπερνά τα εμπόδια και τις αντιξοότητες της ζωής.
Περισσότερα για τη ζωή και το έργο του Επίκτητου μπορείτε να βρείτε εδώ
Βίος
Ο Επίκτητος αναφέρεται ως παιδί δούλων και φέρεται ότι γεννήθηκε στην Ιεράπολη της Φρυγίας (Izmit, σημερινή Τουρκία), εξ ου ενίοτε και το προσωνύμιο Ιεραπολίτης. Φθάνοντας στη Ρώμη, τον αγόρασε ο Επαφρόδιτος, ο οποίος ήταν απελεύθερος του Νέρωνα. Ο Επίκτητος υπήρξε θύμα του Επαφρόδιτου. Ο δεύτερος του έβαλε το πόδι σ’ ένα μάγγανο και το έσφιγγε, για να τον κάνει να χάσει τη στωικότητά του και να φωνάξει. «Θα μου σπάσεις το πόδι», τον προειδοποίησε ο Επίκτητος, αλλά ο Επαφρόδιτος συνέχισε το σφίξιμο, μέχρι που έγινε το κακό. «Δε στο είπα πως θα μου σπάσεις το πόδι;» αρκέστηκε να πει ο Επίκτητος. Σε αυτή την περίοδο φαίνεται πως παρακολούθησε τα μαθήματα φιλοσοφίας του Μουσώνιου Ρούφου και συνόψισε τη φιλοσοφία του στις λέξεις «ανέχου και απέχου» (στα νέα ελληνικά: «Να ανέχεσαι και να απέχεις»). Όταν στη συνέχεια έγινε απελεύθερος, εγκαταστάθηκε για λίγο καιρό στη Ρώμη, όπου ζούσε σε μια καλύβα που έμενε πάντα ανοιχτή. Εξαιτίας διατάγματος του Δομιτιανού το 93, διώχνονται όλοι οι φιλόσοφοι από την Ιταλία και ο Επίκτητος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Ρώμη και να μεταβεί στη Νικόπολη της Ηπείρου (Νομός Πρέβεζας), όπου ίδρυσε φιλοσοφική σχολή. Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγεται ο ιστορικός και έπαρχος της Καππαδοκίας Φλάβιος Αρριανός από τη Νικομήδεια, ο οποίος συγκέντρωσε τις ομιλίες του, από τις οποίες διασώζονται μόνο τα τέσσερα πρώτα βιβλία. Έπειτα έβγαλε από αυτές ένα απάνθισμα σκέψεων που είναι γνωστές με το όνομα «Εγχειρίδιον Επικτήτου».
Φιλοσοφία
Ο Επίκτητος ανέπτυξε ένα φιλοσοφικό σύστημα που θεμελίωνε σε βάσεις από την ηθική του Σενέκα και το οποίο ήταν κυρίως ένα είδος θρησκευτικής διδασκαλίας που έμοιαζε πολύ με τον χριστιανισμό. Επίκεντρο της φιλοσοφίας του Επίκτητου είναι ο άνθρωπος και η εκπαιδευτική αγωγή του με έμφαση στην ηθική. Η εκπαίδευση για τον φιλόσοφο είναι το μέσο με το οποίο μπορεί να κατοχυρώσει ο άνθρωπος την ελευθερία του. Μέσω της άσκησης της φιλοσοφίας ο άνθρωπος μπορεί να διακρίνει τα πράγματα που βρίσκονται υπό την εξουσία του από εκείνα που δεν βρίσκονται υπό την εξουσία του. Κατά τον Επίκτητο, η έννοια της ευδαιμονίας εδράζεται στη γνώση των «εφ’ ημίν» (στα οποία υπάγονται οι προσωπικές μας πράξεις, οι σκέψεις κλπ.) και των «ουκ εφ’ ημίν» (στα οποία υπάγονται ο πλούτος, η δόξα κλπ.).
Εγχειρίδιον Επίκτητου
Μπορείτε να βρείτε και να διαβάσετε το πιο γνωστό έργο του Επίκτητου. Θα το βρείτε εδώ